Bufet PRL

– Oczywiście nie mogłam powiedzieć mamie, że wyjeżdżam z chłopakami, bo w życiu by mi nie pozwoliła. Oficjalnie jechałam z koleżankami. Pod namioty jechaliśmy kolejką. Cały sprzęt wieźliśmy ze sobą. Namioty brezentowe, strasznie ciężkie. Śpiworów wtedy nie było, pod podłogą namiotu układaliśmy siano, żeby było miękko. Do tego zabieraliśmy garnki, no i trochę jedzenia. Przede wszystkim zupy w proszku Winiary, ktoś zabrał jakieś ciasto z domu. Resztę zdobywaliśmy na miejscu – tak swoją opowieść o biwakowaniu pod namiotem w latach 60. i 70. zaczyna Krystyna, jedna z bohaterek mojej książki „Czas wolny w PRL”.

Przyjeżdżając na miejsce trzeba było też pamiętać, żeby zgłosić swój pobyt u miejscowego sołtysa. Samemu montowało się z desek stół i ławy do siedzenia. Kilka metrów od namiotu kopało się dół na śmieci i kawałek dalej biwakową toaletę.

Menu było raczej ubogie. Ziemniaki z pola gospodarza, jakaś cebula.

„Poradnik pani domu”, wydany w 1984 roku, proponował taki całodzienny jadłospis biwakowy: Śniadanie: Kawa zbożowa, płatki owsiane na mleku.
II śniadanie: Kefir, kanapka z pastą z wędzonej ryby.
Obiad: Zupa owocowa, makaron z serem, surówka z rzodkiewek i szczypiorku.
Podwieczorek: Mleko zsiadłe. Kolacja: Leniwe pierogi, herbata.

Miejsc biwakowych było bardzo mało. W 1976 roku informator PTTK podawał, że w Polskiej Federacji Campingów było zarejestrowanych tylko 217 campingów, w tym zaledwie 62 campingi I klasy. Do tego jeszcze 400 pól biwakowych. Co prawda w okresie 1950–1980 baza noclegowa w turystyce powiększyła się z kilkudziesięciu tysięcy miejsc do kilkuset tysięcy, ale i tak nie zaspokajała potrzeb. W 1980 roku campingi i pola biwakowe dysponowały łącznie nieco ponad 100 tysiącami miejsc noclegowych.

Brakowało wszystkiego, chociażby namiotów. Ale autorzy przewodnika PTTK „Camping dla wszystkich” z 1976 roku mieli na to radę: Wystarczyło dobrać się w kilkuosobowe grupy, uzgodnić harmonogram urlopów i kupić wszystko na spółkę, tak by koszty były sprawiedliwie rozłożone. W wypadku trzech wspólników jeden kupuje 4-osobowy namiot, drugi łóżka turystyczne, materace i wyposażenie kuchni, trzeci śpiwory, stół i krzesła.

Namioty miały najczęściej nazwy związane z wypoczynkiem, podróżami, przyrodą: Albatros, Jantar, Jastarnia, Bałtyk, Orchidea, Pilica, Wawel, Bielik, Relaks, Sopot, Rubin, Kraków, Narew. Podróżnicy i wędrowcy wybierali małe namioty, na przykład Mikrusa, który ważył około 3 kilogramów. Rodzinne wyjazdy wiązały się z dużo większym ciężarem. Namiot Albatros przeznaczony dla czterech osób ważył aż 23 kilogramy. Był za to wysoki na niemal dwa metry, więc można było w nim normalnie chodzić. Dobrze było mieć namiot z tropikiem. Po pierwsze lepiej wytrzymywał opady deszczu, a poza tym pomiędzy tropikiem a właściwym namiotem pozostawało wolne, osłonięte miejsce, w którym można było na przykład trzymać buty.

Osobną opowieść stanowią przyczepy campingowe. Piszą książkę spotkałem wiele fantastycznych osób, m.in. tych, którzy z przyczepami jeździli już w latach 70., i to nie tylko popularnymi „zapiekankami”, czyli Niewiadówkami N126. Camper Papa, czyli Tadeusz Sakowski to jeden z nich. Ale zdobyłem również kronikę fabryki Niewiadów (od właściciela Manufaktury Niewiadówek) i w książce opisuję wiele ciekawostek tam wyłapanych.

Kreatywność amatorów caravaningu była nieskończona. Campodent, czyli zbudowany na podwoziu mercedesa jeżdżący gabinet dentystyczny, to dzieło stomatologa Antoniego Klebieko, który leczył ludzi w miasteczkach i wsiach. Z kolei Franciszek Kopczyński z Raszyna pod Warszawą zbudował małą przyczepę ze sklejki z okienkiem w kształcie serduszka. Ważyła ledwie 200 kilogramów. Choć pan Franciszek z żoną byli „rubensowskich kształtów” (jak napisano w relacji prasowej wklejonej do kroniki), to podobno czuli się w niej znakomicie. O wygodzie swojej przyczepy zapewniał również Roman Miłoszewski. Zbudował coś, co przypominało minischronisko. Nie mniej efektowna była przyczepa, którą zbudował na wzór wagonu Orient Expressu.

Turystyka campingowa bardzo rozwinęła się w latach 70. Podróżowano własnym samochodem i z własną przyczepą. W 1978 roku taką formę relaksu wybrało 3 procent spośród wypoczywających co najmniej siedem dni poza miejscem zamieszkania. Łączna liczba turystów indywidualnych w połowie lat 70. wynosiła około 5 milionów rocznie, to więcej niż ogółem skorzystało z wczasów zakładowych i organizowanych przez Fundusz Wczasów Pracowniczych.

Popyt na przyczepy z Niewiadowa znacznie przewyższał podaż (zwłaszcza że część produkcji szła na eksport). Produkcja roczna liczyła około 2,5 tysiąca sztuk, a na przykład tylko w ciągu dwóch dni 1980 roku do dystrybutora przyczep w Warszawie wpłynęło ponad 30 tysięcy zgłoszeń na kupno. Z powodu tak dużego zainteresowania ich ceny na giełdach były nawet trzykrotnie wyższe niż fabryczne.

Ale inne zakłady też produkowały przyczepy. Piszę o tym w książce.

Caravaningowcy spotykali się na zlotach. Pierwszy zjazd Polskiej Federacji Campingu odbył się nad Zalewem Zegrzyńskim w czerwcu 1969 roku, cztery lata po powołaniu PFC do życia. Przybyli na niego majsterkowicze, którzy sami budowali domki na kółkach. W drugim zjeździe, dwa lata później w Aninie, uczestniczyli już przedstawiciele Zakładów Sprzętu Precyzyjnego Predom-Prespol z Niewiadowa i zaprezentowali model przyczepy N126.

W 1973 roku nowo powołany Klub Caravaningu przy Automobilklubie Warszawskim, zorganizował pierwszy Zlot Polskich Caravaningowców. Odbył się na campingu „Balaton” na warszawskich Młocinach. Z przyczepami przybyło 10 załóg, w tym dwie spoza Warszawy. Głównym punktem programu był konkurs techniczny na wykonanie bądź usprawnienie przyczepy. Laureatem pierwszej nagrody ufundowanej przez Predom-Prespol został Zbigniew Węglarz. Inżynier z Piły dostał nagrodę za przyczepę teleskopową własnej produkcji. Była rozkładana i wyglądała trochę jak obudowana kuchnia polowa, ale przyczepiona do warszawy kombi prezentowała się dumnie.

Ogółem w latach 1973–1978 zorganizowano w Polsce osiem ogólnopolskich i międzynarodowych zlotów caravaningowych, w których wzięło udział 410 pojazdów caravaningowych i ponad 1500 uczestników. Kolejne dwa ważne zloty odbyły się w latach 80.

Spotkania towarzyskie (cisza nocna o godz. 23.00), konkursy, gry, giełda sprzętu turystycznego, biesiada – to tylko niektóre punkty programu weekendowego jubileuszowego zlotu Caravaning Rally’83. Z tej okazji wydano nawet okolicznościową kartę pocztową. W majowym zlocie w Ośrodku Wypoczynkowym w Rudce koło Wiązowny wzięło udział ponad 200 osób. Zaporożce z przyczepami parkowały obok dużych fiatów, zastawy obok starych mercedesów. Grała muzyka z popularnych kasprzaków ustawionych na stolikach turystycznych, wodę brało się z beczkowozu.

Dziś obraz caravaningu jest nieco inny, choć ta forma wypoczynku przeżywa renesans.

A Wy, jeździliście na wczasy pod namiot czy z przyczepą campingową?

Więcej o książce przeczytacie TUTAJ.

Kolejna opowieść o czasie wolnym w PRL na blogu za tydzień. Czekam również na Wasze opowieści.