Dzisiaj przedmiot, który zawdzięczamy Mikołajowi. Piękny wieszak drewniany dostaliśmy w prezencie. Przeleżał wiele lat w mieszkaniu naszego Mikołaja. Pochodzi ze sklepu meblowego, który już nie istnieje, w Warszawie przy ulicy Waryńskiego 8. Teraz w tamtejszych pawilonach mieści się m.in. sklep samochodowy. Zabudowy tej ulicy są częścią słynnego kompleksu MDM powstałego w pierwszej połowie lat 50.
Niestety nie znamy historii tego Domu Meblowego. Może pomożecie?
Numer 3 z 4 kwietnia 1948:
Uśmiechnięta pani z kwiatami w doniczkach z przodu i obraz „Dama z kwiatami” Władysława Czachórskiego z tyłu scalają trzeci numer Przyjaciółki.
Wiele w nim stałych rubryk, znanych od niedawnego debiutu. Opowieść filmowa: Ostatni etap; Z wędrówek po świecie: Francja; wykroje, tym razem spódniczka kloszowa, bluzeczka dla chłopca i spodenki; Uniwersytet domowy, Kurs szpitalnictwa; Przygody Pączka i Róży oraz listy od czytelniczka. Ta ostatnia rubryka rozrasta się z każdym numerem.
Wiele z listów oraz odpowiedzi na nie świadczy o ogromie ludzkich dramatów tamtych lat.
Odpowiedź do Samotnej: Brak powodzenia przypisuje Pani własnej brzydocie. To wpływa na Nią fatalnie, unika Pani ludzi, żyje w osamotnieniu.
Inna odpowiedź: Zofia Ł. Pyta Pani, jakie są sposoby wzajemnego przedstawiania się. Mężczyzna przedstawia się zawsze kobiecie, np. „Pani pozwoli, że jej przedstawię pana Zenobiusza Łukawskiego”.
Jest też rada na wszędobylskie robactwo dla Pani Bronisławy Grzędy: Proszę przyrządzić następującą mieszankę. utłuc na mąkę garść uprażonego grochu, dodać garść cukru i tyleż miałkiego gipsu. Wszystko dobrze wymieszać i posypać miejsca najbardziej nawiedzane przez robactwo.
W dziale Gotujemy znalazły się tym razem przepisy na zupę grochową, leniwe pierogi, kluski z ziemniaków, zrazy wołowe z grzybami i kruche rogaliki. Obok sposób na poduszkę:
W tym numerze startuje też nowy, wstrząsający jak się szybko okaże, cykl Nasze Smutki: kiedy mąż pije…
Cykl zaczyna się tekstem Przyjaciółki o alkoholizmie. Szczególnie wstrząsająca jest końcówka:
Nie trzeba dać za wygraną. Jeśli mąż sam nie potrafi odmówić sobie kieliszka wódki, musi mu pomóc lekarz. Jeżeli zaś nie zgodzi się na leczenie – trudno, ale trzeba ratować życie swoje i dzieci. Głód i codzienny grad uderzeń, to sygnał ostrzegawczy dla kobiety. Trzeba zdobyć samej pracę, stworzyć nowy dom dla nieszczęśliwych dzieci, opuścić męża.
Kto nie wierzy w Świętego Mikołaja ten nigdy nie pozna prawdziwej magii świąt. Listy do niego, oczywiście do Laponii, jako dziecko wysyłałem co roku. Oto przykładowe perełki. Absolutnie nie wymagają komentarza:
i drugi z 1988 roku:
Z okazji świąt BufetPRL postanowił przypomnieć piękną reklamę sztucznych choinek umieszczoną w wyjątkowym miesięczniku Ty i Ja z 1972 roku. Samych pięknych chwil dla wszystkich, którzy już nas odkryli!
Numer 2 z 28 marca 1948:
Pisanki na okładce i „Wesołego alleluja!”. Świąteczny numer tygodnika Przyjaciółka, drugi w historii gazety nie specjalnie różnił się od debiutanckiego. Niemal te same rubryki. Jest Opowieść filmowa „Piękna przygoda” o nietypowym małżeństwie.
Jest też Z wędrówek po świecie, którego bohaterem jest tym razem Szwajcaria. Z teksty można się dowiedzieć m.in., że w tym kraju obowiązywały po wojnie kartki żywnościowe. W numerze 2 Przyjaciółki znalazł się fragment powieści Marii Maliszewskiej „Dwie miłości”, a w cyklu W kraju i zagranicą tekst o planie Marshalla, oczywiście pokazujący go w złym świetle. Poza tym pierwszy list od czytelniczki. Pani Kazimiera D. skarży się w nim na trudne relacje dzieci w jej domu. Rady udziela jej tajemnicza Irena.
Na kolejnych stronach nowela „Upiór” Kornela Makuszyńskiego (autora m.in. „O dwóch takich co ukradli księżyc” i „Szatana z siódmej klasy”), opis letnich sukni, porady leczenia gruźlicy, Kurs szpitalnictwa, Uniwersytet domowy (tajemnica ciepła wełny, historia herbaty) i satyryczny rysunek z kobietą z balonami.
W dziale Na wszystko jest sposób, porady jak przygotować pasty do butów. Ciekawie brzmi ta dotycząca butów roboczych. Pastę do nich robi się z 4 łyżek piwa, octu, białka i łyżeczki nafty.
Wśród przepisów z serii Gotujemy: sałatka śledziowa, klops z jajami i kruchy placek z marmoladą.
Ostatnia rozkładówka to sposób na świąteczną serwetę, listy czytelniczek i drugi odcinek humorystycznej serii rysowanej przez Andrzeja Wiercińskiego i rymowanej przez K. Lak – Pączek i Róża. Drugi numer Przyjaciółki wieńczy „Święcenie na wsi” spod ręki Włodzimierza Tetmajera z cyklu arcydzieła malarstwa polskiego.
Warto zatrzymać się przy listach od czytelniczek. Znajdziemy tu korespondencję zrozpaczonej Krysi, która pisze, że kocha kogoś żonatego i nie wie co ma z tym zrobić. Redakcja radzi ugasić pożądanie nauką albo sportem. Pani Ludwika z Krakowa zostaje poinformowana co zrobić z wczesnymi ziemniakami. Zofia M. spod Siedlec z kolei dowiaduje się, że zmęczone stopy należy moczyć w płynie z litra ciepłej wody z dodatkiem łyżki spirytusu, octu i soli kuchennej, a na miejsca szczególnie obolałe warto kłaść kompresy z wody z Burowa.
Fistaszki – nasi malują Charliego Browna
Na świecie Fistaszki rysowane przez Charlesa Schulza pojawiły się na początku lat 50. W Polsce poznaliśmy je duuużo później. A to za sprawą kuriozalnego wydawnictwa. W PRLu RSW Prasa Książka Ruch wydało bowiem trzy książeczki z psie Snoopym, Charliem Brownie i jego przyjaciołach. Ponieważ nie przejmowano się wtedy prawami autorskimi oryginalne rysunki przerysowano!
W naszej kolekcji mamy pierwszy tom, z antykwariatu, z roku 1984. Jest podpisany przez Anię Wnuk i zawiera zapewne jej rysunki. Wydawnictwo okraszone jest wstępem o historii Fistaszków. A oto dwie wyjątkowe historyjki.
Na początku tego roku (2013) udało nam się zdobyć drugi tom Fistaszków!
Wydany w 1984 roku oprócz klasycznych historyjek zawiera ciekawostkę. Część opowieści przerysowano bowiem nie wpisując w puste dymki słów, aby czytelnicy sami mogli je uzupełnić. Oto przykład:
Wydawca zachęcał do przysłania swoich pomysłów na ich adres. Nagrodą miała być niespodzianka.
Szczerze mówiąc pierwsze wydanie Fistaszków zawierało lepsze historyjki. Ale oczywiście i tak przytoczymy tu przykładową opowieść z drugiego tomu:
Teraz czekamy na tom trzeci…
Wpis z 8.10.2013: I udało się! Na niedawnym festiwalu komiksu w Łodzi zdobyliśmy trzeci tom „Fistaszków”:
Tom jest arcy ciekawy ponieważ twórcy stworzyli tu własną historię o tym jak Fistaszki opowiadają o… wydawcy polskiego tomiku. Oto fragment tej niezwykle dziwnej historyjki, zapewne nie konsultowanej z żadnym właścicielem praw do Fistaszków:
Telefon Elektrim RWT. Widziany w licznych filmach i serialach z PRLu, chociażby w „Zmiennikach” i „Alternatywy 4”. Egzemplarz, który znalazł się w naszej kolekcji dostaliśmy od przyjaciela Rado, jak przeczytacie poniżej to poznacie jego fascynującą historię.
Telefon wyprodukowała Radomska Wytwórnia Telekomunikacyjna. Firma, która zresztą działa do dzisiaj powstała w 1938 roku. Uruchomiła ją wtedy spółka Ericsson. Nasz konkretny egzemplarz pochodzi z 1968 roku o czym świadczy odpowiednia pieczątka. Były też wersje z guzikami do przełączania linii, tak zwane sekretarsko-dyrektorskie.Telefon ma z przodu miejsce na numer, nasz ma tajemniczą liczbę 92.
Czas na wspomnienie kolegi Radka o telefonie Elektrim RWT:
Ten aparat jest jednym z tysięcy identycznych egzemplarzy służących instytucjom państwowym i nielicznym indywidualnym szczęściarzom od końca lat sześćdziesiątych. Wyjątkowość tego egzemplarza polega na tym, że w miejscu w którym funkcjonował łączył dwie role. We wsi Sierpowo od godziny 7.45 do 15.00 był zwykłym urządzeniem biurowym, ale popołudniami i nocami stawał się przekleństwem nauczycieli mieszkających w miejscowej szkole. O najmniej pożądanych porach zjawiali się goście, którzy koniecznie musieli zadzwonić. Wokół rodziły się dzieci, inni umierali, zdarzały się wypadki, a czasem trzeba było po prostu pogadać z ciocią Ireną. A trzeba pamiętać, że był to jedyny telefon w promieniu trzech kilometrów musiał pełnić swoją rolę. Pan E. wzywał nim pogotowie do trzynastu porodów swojej żony. Państwo C. dzwonili po straż pożarną do ratowania płonącej stodoły, a pijany pan O. przyszedł najzwyczajniej w świecie zadzwonić do marszałka sejmu Wiesława Chrzanowskiego. Było też tak, że przed jedną z wywiadówek anonimowi sprawcy odcięli kiedyś kabel telefoniczny od słupa… Ciekawostką minionego systemu (telefonicznego) było to, że przed dodzwonieniem się do kogokolwiek trzeba było wykręcić numer „0” – na centralę pocztową, gdzie mniej lub bardziej miła telefonistka informowała nas, że przyjęła połączenie. Od stopnia jej sympatii zależał czas oczekiwania. Czasem było to kilka godzin. Jeśli pani była znajomą to jakość połączenia bywała całkiem wysoka, ale jeśli nas nie znała (lub co gorsza znała i nie lubiła) to w trakcie rozmowy mieliśmy do czynienia z festiwalem trzasków (pani nas wtedy podsłuchiwała) przerywanych cyklicznymi wtrętami telefonistki: „Mówi się?!”. Nawet jeśli równie sympatycznie odwrzeszczało się jej: „przecież pani słyszy!”, to z niewzruszonym spokojem odpowiadała: „no słyszę, ale sprawdzam…” Aparat służył do samego końca PRL. Na strych trafił dopiero w latach 90., kiedy można już było kupić wymarzony telefon z klawiaturą, oglądany wcześniej jedynie w filmach”. We wsi Sierpowo nadal mieszkają państwo E., którzy mają trzynaścioro dzieci, a stodoły C. nie odbudowano po pożarze wywołanym uderzeniem pioruna. O. się wyprowadził, bo po próbie telefonu do marszałka Chrzanowskiego został w okolicy uznany za wariata.
Kalkulator Brda – liczydło z ekranikiem
Elektroniczne urządzenie liczące – to najprostszy opis tego wyjątkowego sprzętu. Co prawda, nie jest to ani pierwszy polski kalkulator, ani pewnie najlepszy, ale za to wyjątkowo funkcjonalny i zgrabny.
Jedną z pierwszych maszyn liczących wymyślono już w XVII wieku. W 1954 roku w Nowym Jorku zademonstrowano prototyp kalkulatora elektronicznego. Z tego co wiemy to pierwszym kalkulatorem w Polsce był Elwro z Wrocławskich Zakładów Elektronicznych wyprodukowany w latach 70. Mniej więcej w tym samym czasie rozpoczęto produkcje kalkulatorów w Zakładach Radiowych Eltra w Bydgoszczy. Tam właśnie powstał nasz model – Brda.
Na Brdzie nie przypadkowo znajduje się napis Unitra. Eltra należała przecież do Zrzeszenia Przemysłu Elektronicznego i Teletechnicznego, czyli Unitry właśnie. Zakład ma przedwojenne tradycję, powstał już w 1923 roku. Po wojnie produkowano tam m.in. przełączniki, radia oraz sprzęt nagłośnieniowy.
Nasz model to Brda 12U z oryginalną instrukcją i w oryginalnym, brązowym opakowaniu. Były też czarne futerały. Oczywiście sprawny. O tym jak ceniony jest to sprzęt może świadczyć fakt, że jego opisy można znaleźć na wielu stronach internetowych poświęconych retro liczydłom.
Samochodziki, pociągi, pistolety, zestawy konstruktorskie… Metalowych zabawek w PRLu nie brakowało.
Nikt się wtedy nie przejmował, że mają ostre końce, są twarde i dzieci mogą sobie zrobić nimi krzywdę. Miały czar, który przezwyciężał strach. Produkowały je spółdzielnie rzemieślnicze oraz na przykład Spółdzielnia Pracy Zabawkarsko-Metalowa Precyzja z Kielc. Niestety nie wiemy, gdzie powstały nasze samochodziki.
Wyścigówki mają ciekawe oznaczenia, a wśród kierowców są też kobiety. Zabawki metalowe cieszyły się popularnością, nawet mimo wszędobylskiego plastiku. Były trwalsze, poza tym nie brakowało w nich mechanizmów pozwalających na przykład kierować koparką czy działem. Oczywiście takie zabawki powstawały nie tylko w Polsce, ale też ZSRR czy Czechosłowacji. Największą popularnością cieszyły się w dwóch pierwszych powojennych dekadach.
Wyścigówki to tylko jeden przykład metalowych zabawek w naszej kolekcji. Wkrótce kolejne…
Bufet PRL 